دیدگاه‌های برقعی دربارۀ امامت: بازخوانی و نقد

نبوی, سیدمجید; حسن‌بگی, علی; معارف, مجید; احسانی, کیوان

دیدگاه‌های برقعی دربارۀ امامت: بازخوانی و نقد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانش‌آموختۀ دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه اراک، اراک، ایران

² دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکدۀ الهیات، دانشگاه اراک، اراک، ایران.

³ استاد گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکدۀ الهیات، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

⁴ استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکدۀ الهیات، دانشگاه اراک، اراک، ایران.

چکیده

سیدابوالفضل برقعی (1287 -1372ش) یکی از عالمان ایرانی معاصر است که به نقد شیعه و عقاید شیعی می‌پردازد. برقعی امامت را که منصوب‌الهی و حجت‌الهی باشد قبول ندارد. در این مطالعه بنا داریم آراء او دربارۀ امامت را مرور کنیم و صحت و سقم این آراء را با مرور استدلالات وی بسنجیم. برخی دیدگاه‌های برقعی دربارۀ امامت چالشی بنیادین با ضروریات مذهب شیعی دارند، برخی خاصه با ضروری مذهب اثنی‌عشری یعنی وجود امام زمان (ع) در تعارض اند، و برخی نیز نفی‌کنندۀ قول مشهور شیعیان دربارۀ مسائل مربوط به امامت اند: برقعی به انکار سنت نبوی در شکل بالفعل‌موجود آن می‌پردازد، معتقد است که نص شرعی بر امامت وجود ندارد و اصل امامت در قرآن نیامده است، هم‌چنین او امام زمان را موهوم می‌داند. بنا داریم در این مطالعه با مرور مجموع اقوال وی، نخست از مجموع آن‌ها تصویری واضح بازنماییم و معلوم کنیم که این دیدگاه‌ها با نگرش‌های شیعی قابل‌جمع نیستند. سپس به نقد هریک نیز خواهیم پرداخت و سستی استدلالات او را برپایۀ مبانی شیعی آشکار خواهیم کرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Burqiʿi Notes on Imamate: A Critical Review

نویسندگان [English]

Seyyed Majīd Nabavī ¹
Ali HasanBegi ²
Majid Maaref ³
Keyvan Ehsani ⁴

¹ Ph.D in Quranic and Hadith Studies, Arak University, Arak, Iran

² Associate professor in Quran ans Hadith Studies, Arak University, Arak, Iran.

³ professor in Quran ans Hadith Studies, University of Tehran, Tehran, Iran.

⁴ Assistant professor in Quran ans Hadith Studies, Arak University, Arak, Iran

چکیده [English]

Sayyed Abul Fazl Burqiʿi (1908 – 1993) is one of the contemporary Iranian scholars who criticizes Shiites and Shiite beliefs. Burqiʿi does not accept the Imamate which is a divine appointment and divine authority. The purpose of this research is to review his views on Imamate and to examine the validity of these views by reviewing his arguments. Some Burqiʿi views on Imamate have a fundamental challenge to the necessities of the Shiite religion, while others in particular conflict with the necessity of the Twelver religion, that is, the existence of Imam Mahdi (as). And some reject the famous Shiite saying about issues related to Imamate: Burqiʿi denies the prophetic tradition in its actual form, he believes that there is no religious text on Imamate and the principle of Imamate is not mentioned in the Qurʿān. He also considers Imam Mahdi to be illusory. In the present study, by reviewing all the sayings of the burqa, first a clear picture of all of them is presented and it becomes clear that these views cannot be combined with Shiite attitudes. Then each of these cases will reveal the critique and weakness of his arguments based on Shiite principles.

کلیدواژه‌ها [English]

Imamate
Burqiʿī
Ḳurʾānīyyūn
Criticism of Shiite Beleives

مراجع

آلوسى، محمود بن عبدالله، روح المعانی، بیروت، دار الکتب العلمیه، ، 1415ق.
ابن‌اثیر، مبارک بن محمد، الکامل، بیروت، دار الکتب العربى، 1420ق.
ابن‌حبان، محمد، الصحیح، بیروت، مؤسسة الرساله.
احمد بن‌حنبل، المسند، بیروت، دارصادر.
اخوان مقدم و دیگران، «شخصیت‌شناسی و منبع‌شناسی قرآنیون»، سفینه، شمارۀ 57، زمستان 1396ش.
ابن‌خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، بیروت، دارالفکر.
ابن‌صباغ، على بن محمد، الفصول المهمّة، بیروت، دار الاضواء، 1409ق.
ابن‌‏عاشور، محمدطاهر، التحریر والتنویر، بیروت، مؤسسة التاریخ العربی، 1420ق.
ابن‌عطیه، عبد الحق بن غالب، المحرر الوجیز، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1422ق.
ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر، تفسیر القرآن العظیم، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۹ق.
ابن‌هشام، عبدالملک، السیرة النبویه، به کوشش مصطفی سقا و دیگران، بیروت، المکتبة العلمیه.
ابوالفتوح رازى، حسین بن على، روض الجنان، مشهد، آستان قدس رضوى، 1408ق.
اشعری، علی بن اسماعیل، مقالات‌ الاسلامیین‌، به‌ کوشش‌ هلموت ریتر، ویسبادن‌، 1980م‌.
برقعی، بررسی علمی در احادیث مهدی، بی‌جا، بی‌تا.
برقعی، عرض اخبار اصول بر قرآن و عقول، بی‌جا، بی‌تا.
ثعلبى، احمد بن ابراهیم، ‏الکشف والبیان‏، بیروت، دار إحیاء التراث العربی،‏ 1422 ق.
حسکانی، عبیدالله بن احمد، شواهد التنزیل، تهران، وزارت ارشاد اسلامی، ۱۴۱۱ق.
ذهبى، محمد بن احمد، العبر، بیروت، دارالکتب العلمیه.
چگینی، رسول، «اعتبار سنجی حدیث امان در روایات اهل سنت»، امامت‌پژوهی، شمارۀ 15، 1393ش.
رشیدرضا، محمد، المنار، بیروت، دارالمعرفه، 1414ق.
رى شهرى، محمد، دانش‌نامۀ امیر المؤمنین (ع)، قم، دارالحدیث، 1389ش.
زرکلى، خیرالدین، الاعلام، بیروت، دار العلم للملایین، 1992م.
زمخشرى، محمود بن عمر، الکشاف، بیروت، دارالکتاب العربی، 1407ق.
سبط ابن‌جوزی، اسماعیل بن قزاوغلی، تذکرة الخواص، بیروت، مؤسسة اهل البیت، 1401ق.
سماهیجى، عبد الله بن صالح، الصحیفة العلویه، تهران، اسلامیه، 1396ق.
سیوطی، عبدالرحمان بن ابی‌بکر، الدر المنثور، قم، کتابخانۀ مرعشی،۱۴۰۴ق.
شنقیطى، محمدامین، اضواء البیان، بیروت، دارالکتب العلمیه،1427ق.
صادقى تهرانى، محمد، الفرقان، قم، فرهنگ اسلامى،1406ق.
صنعانى، عبدالرزاق بن همام، تفسیر القرآن، بیروت، دار المعرفه،1411ق.
طباطبایى، محمدحسین، المیزان، بیروت، اعلمی،1390ق.
طبرسى، فضل بن حسن، مجمع البیان، تهران، ناصرخسرو،1372ش.
طبرى، محمد بن جریر، جامع البیان، بیروت، دارالمعرفه، 1412ق.
طوسى، محمد بن حسن مصباح المتهجّد، بیروت،‌اعلمی،1411 ق.
ــــــــــــــــــــ التبیان، به کوشش احمد حبیب قصیر عاملی، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
فخر رازى، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر، بیروت، دار احیاء التراث العربی،1420ق.
قاسمى، جمال‌‏الدین، محاسن التأویل، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1418ق.
قزوینی رازی، عبدالجلیل، النقض، به کوشش جلال‌الدین محدث ارموی، تهران، انجمن آثار ملی، ۱۳۵۸ش.
قندوزى، سلیمان بن ابراهیم، ینابیع الموده، بیروت، اعلمى، 1418ق.
کاشانى، فتح‏الله بن شکرالله، زبدة التفاسیر، قم، معارف اسلامی، 1423ق.
کلینى، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، اسلامیه، 1407 ق.
مجلسى، محمدباقر بن محمدتقی، بحار الأنوار، بیروت، مؤسسة الوفاء، 1403ق.
مدرسى، محمدتقى، من هدى القرآن، تهران، انتشارات محبی‌الحسین،1419ق.
مفید، محمد بن محمد، الإرشاد، بیروت، دارالمفید، 1414ق.
محمدی فام، حسین و نبوی، سیدمجید، «نقد و بررسی دلایل ابوالفضل برقعی در مدعای قرآن‌بسندگی در تفسیر»، سفینه، شمارۀ 59، تابستان 1397ش.
مکارم شیرازى، ناصر، آیات ولایت در قرآن، قم، نسل جوان، 1386ش.
میبدى، احمد بن محمد، کشف الاسرار، تهران، امیرکبیر،1371ش.
نسائی، احمد بن شعیب، السنن الکبری، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۱ق.
حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، المستدرک، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1990م.
هاشم العمیدی، ثامر، در انتظار ققنوس، ترجمۀ مهدی علی‌زاده، قم، مؤسسۀ امام خمینی، ١٣٨٤ش.